1. Khái quát chung về hệ thống giáo dục Nhật Bản

Từ giữa những năm 1947 – 1950, Nhật Bản đã tiến hành thiết lập một hệ thống giáo dục theo mô hình kiểu mẫu của Mỹ và vận hành cho đến ngày nay.

Hệ thống này bao gồm 9 năm giáo dục bắt buộc, 3 năm Trung học không bắt buộc và các cấp học cao hơn: Đại học, Cao đẳng và Trung cấp.

Đề ra mục tiêu “Không để một trẻ em nào trong một gia đình và không một gia đình nào trong cộng đồng không được giáo dục”, nền giáo dục Nhật Bản hướng đến thúc đẩy sự phát triển hài hòa của trẻ em về mọi mặt từ trí tuệ, thể chất đến nhân cách, thái độ…

2. Các cấp học tại Nhật Bản

Đối với sinh viên các trường đại học chính qua, ngành y khoa, nha khoa và thú y sẽ phải học từ 5 đến 6 năm. Sau đại học, chương trình master học 2 năm và chương trình tiến sĩ (doctor) học 5 năm. Tùy vào quy định của mỗi trường Đại học mà thời gian học sẽ khác nhau.

• Trường Cao đẳng: một số khoa như khoa điều dưỡng sẽ học 3 năm.
• Trường kỹ thuật – nghiệp vụ: là trường dạy nghề, học từ 1 đến 3 năm (nhưng phần lớn học 2 năm).
• Trường trung học chuyên nghiệp: dạy nghề 5 năm, dành cho đối tượng là học sinh đã tốt nghiệp trung học cơ sở.

Theo quy định của Bộ Giáo dục Nhật, 2 bậc học bắt buộc là Tiểu học và Trung học cơ sở. Bởi vậy nên những gia đình có trẻ em đang trong độ tuổi từ 6 đến 15 tuổi và mang quốc tịch Nhật Bản sẽ nhận được thông báo của cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương để tiến hành các thủ tục cho trẻ đi học.

Việc học lên bậc Trung học phổ thông là không bắt buộc. Tuy nhiên gần như 100% trẻ em Nhật học tiếp cấp III sau khi hoàn thành 9 năm học bắt buộc. Tỷ lệ tốt nghiệp cấp III ở nhật là 90%.

Thống kê cho thấy 53,4% học sinh Nhật Bản học lên các bậc học cao hơn trong các trường Chuyên môn, Cao đẳng hoặc Đại học.

Con số này chỉ xếp sau quốc gia đứng đầu thế giới là Mỹ. Hệ thống giáo dục Nhật bản đã làm rất tốt vai trò của mình khi quốc gia này được biết đến là quốc gia có tỷ lệ dân số mù chữ gần như bằng 0%.

3. Thời gian học và nghỉ

Tại Nhật Bản, năm học thường bắt đầu vào tháng 4 và kéo dài cho đến tháng 3 năm sau. Tuy nhiên cũng có một số trường nhập học vào mùa thu.

Ở các bậc Tiểu học và Trung học, học sinh sẽ có 3 học kỳ, lên đến bậc Cao đẳng, Đại học sẽ rút xuống còn 2 học kỳ. Học 6 ngày trong tuần và chủ nhật được nghỉ.

Học sinh, sinh viên tại Nhật có 3 đợt nghỉ trong năm: từ cuối tháng 7 đến cuối tháng 8 (với sinh viên từ cuối tháng 7 đến cuối tháng 9) là nghỉ hè; cuối tháng 12 đến đầu tháng 1 là nghỉ đông và từ tháng 2 đến tháng 3 là nghỉ xuân.

Hiện nay, chính phủ Nhật đang tìm cách thu hút sinh viên từ các nước khác đến đây học tập bằng nhiều chính sách, ưu đãi. Ngoài ra còn cho thành lập nhiều trường dự bị tiếng phục vụ cho sinh viên ngoại quốc như: Koiwa, Kurume, Ngoại ngữ Osaka…

Rất nhiều các chương trình học bổng hỗ trợ cho du học sinh cũng được Chính phủ Nhật chi mạnh tay để thu hút “chất xám”, có thể kể đến: học bổng toàn phần, học bổng 50%, học bổng 80%, hoặc các gói hỗ trợ khác như: hỗ trợ ở ký túc xá; hỗ trợ tiền thuê nhà; hỗ trợ chi phí sinh hoạt…

Với sự đầu tư phát triển không ngừng từ phía chính phủ, hệ thống giáo dục tại Nhật Bản vẫn đang từng bước trở thành nền giáo dục lý tưởng cho các nước khác và là môi trường học tập đáng mơ ước cho những học sinh, sinh viên trong và ngoài quốc gia.